Ông Vương Đình Huệ bàn cách chọn đặc khu kinh tế

Ông Vương Đình Huệ bàn cách chọn đặc khu kinh tế

Đến nay ở Việt Nam chưa có một đặc khu kinh tế nào đã được xây dựng theo đúng nghĩa.

Trưởng ban Kinh tế Trung ương Vương Đình Huệ cho biết tại hội thảo về phát triển đặt khu kinh tế diễn ra tại Quảng Ninh hôm 20/3 vừa qua.

Chưa có nhà đầu tư chiến lược

Vneconomy đưa tin, phát biểu của trưởng ban Kinh tế Trung ương cho biết, Việt Nam cần xác định được những vị trí có lợi thế địa kinh tế thuận lợi nhất để xây dựng các đặc khu nói trên.

Ngoài ba khu vực Vân Đồn (tỉnh Quảng Ninh), Phú Quốc (tỉnh Kiên Giang) và Bắc Vân Phong (tỉnh Khánh Hòa) đã được lựa chọn, những địa điểm tiềm năng khác là Tp.HCM, Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu (hình thành tuyến phát triển ở vùng kinh tế trọng điểm phía Nam); Hà Nội, Bắc Ninh, Hưng Yên, Hải Dương, Hải Phòng, Quảng Ninh (tuyến phát triển phía Bắc); các tỉnh ven biển miền Trung (Phú Yên, Khánh Hòa, Bình Định,...).

Khi đã xác định được "địa điểm", theo ông Huệ, cần tìm kiếm, vận động các nhà đầu tư chiến lược nước ngoài có ảnh hưởng và sức mạnh tài chính, công nghệ bằng các phương cách phù hợp.

Cụ thể, Việt Nam có thể thuê các công ty tư vấn quốc tế chỉ dẫn cho các nhà đầu tư, các tập đoàn kinh tế quốc tế những địa điểm mà họ có thể đầu tư, kiếm lợi nhuận. Chính phủ cũng có thể trực tiếp gặp gỡ và mời các nhà đầu tư chiến lược vào Việt Nam.

Trong khi đó, chính quyền các địa phương, các bộ ngành có thể tìm kiếm, vận động các nhà đầu tư chiến lược vào Việt Nam, khởi động cho quá trình tiếp cận tới cấp quyết định cao nhất.

Mặt khác, để phát triển các đặc khu kinh tế, theo ông Huệ, cần xây dựng, ban hành các thể chế hành chính và kinh tế của các đặc khu kinh tế cần phải hiện đại, mang tầm quốc tế, có sức cạnh tranh vượt trội với các đặc khu khác đã hình thành trên thế giới.

Đến nay, trên thế giới đã có hơn 3.500 khu kinh tế tự do tại 135 quốc gia. Ở Việt Nam, tại hội nghị Trung ương 4 khoá 8 (tháng 12/1997), ý tưởng xây dựng các khu kinh tế đã được đề xuất.

Tuy nhiên, mãi đến năm 2002, chủ trương xây dựng thí điểm mô hình khu kinh tế mở Chu Lai (Quảng Nam) mới được quyết định, và đến nay đã có 15 khu kinh tế ven biển với tổng diện tích khoảng 54.000 ha.

Trưởng ban Kinh tế trung ương cũng chỉ ra những hạn chế trong phát triển đặc khu kinh tế như thể chế cho các khu kinh tế này tuy có vượt trội so với các khu công nghiệp, nhưng chỉ tập trung vào các ưu đãi về thuế, về tiền thu đất... nên so với các khu kinh tế tự do trong khu vực và trên thế giới thì vẫn còn nhiều bất cập, không đủ sức cạnh tranh.

Mặt khác, cho đến nay hầu như chưa có những nhà đầu tư chiến lược nước ngoài thực hiện đầu tư ở các khu kinh tế này. Một số nhà đầu tư nước ngoài đã thực hiện các dự án đầu tư lớn nhưng ít có dự án đầu tư với công nghệ hiện đại.

Bóc mẽ lý do đặc khu kinh tế thất bại

Cũng tại hội thảo này, PGS TS Trần Đình Thiên - Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam cho biết, đa số các đặc khu kinh tế đều chưa thành công theo nghĩa kỳ vọng vào việc tạo ra những "bàn đạp phát triển", những “tọa độ đột phá” mạnh cho hướng phát triển này, thậm chí, có thể nói đến chữ “thất bại” trong nhiều trường hợp.

Lý giải nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên, PGS TS Trần Đình Thiên chỉ rõ, vấn đề mấu chốt là việc xác lập một lập trường, quan điểm rõ ràng về giá trị đột phá phát triển của loại hình kinh tế này – phù hợp với nhu cầu phát triển của thời đại, là cách thức để tạo sức mạnh đột phá quốc gia và lan tỏa Vùng để đưa cả nền kinh tế tiến vượt lên trên cả trục công nghệ lẫn trục thể chế.

Chính sự không thống nhất tư duy phát triển (vẫn e dè, lo ngại tính cấp tiến, vượt trội thể chế, sợ “chệch hướng”, tính “kèn cựa” cục bộ địa phương, v.v.) đã cản trở ý tưởng mạnh bạo thử nghiệm.

Thứ hai, cách tiếp cận đổi mới chủ yếu “từ dưới lên” đã làm cho công cuộc đột phá bị cản trở nhiều bởi các quy trình phê duyệt, chấp thuận các đề xuất đổi mới do các cấp địa phương đề xuất, vốn là quy trình mang nặng tính bàn giấy, không gắn bó và cũng không phải chịu trách nhiệm lợi ích.

Các nhóm chuyên gia phê duyệt thì thường thiếu năng lực chuyên môn cần thiết cũng như thiếu tầm nhìn chiến lược.

Nguyên nhân thứ 3 của thất bại đó là phát triển đột phá nói chung, đột phá “vùng” nói riêng bị xem nhẹ. Do đó, không cho phép các địa phương mạnh dạn áp dụng hệ thống thể chế vượt trội để tạo đột phá – trong đó nhấn mạnh: hệ thống thể chế - chứ không phải từng thể chế, chính sách cụ thể, riêng biệt.

PGS TS Trần Đình Thiên cũng chỉ ra rằng, Việt Nam không chú trọng tạo điều kiện bảo đảm dài hạn cho sự phát triển vượt trội của Đặc khu, trong đó, các nhóm điều kiện quan trọng nhất là hệ thống doanh nghiệp bản địa đối ứng, nguồn nhân lực chất lượng và hệ thống kết nối hạ tầng hiện đại.

Theo PGS TS Trần Đình Thiên, năm 2014 cũng như vài năm tới, chỉ cần mở được hai đặc khu cho hai vùng kinh tế trọng điểm.

"Ở miền Bắc nên là đặc khu Quảng Ninh - Hải Phòng. Với vùng kinh tế trọng điểm phía Nam nên là Bà Rịa - Vũng Tàu. Ý tưởng làm đặc khu Quảng Ninh đã có, nhưng sẽ tốt hơn nếu liên kết được Hải Phòng và Quảng Ninh để làm một “vùng đặc khu”, PGS TS Trần Đình Thiên nói.

Hà Anh